გვარას ციხე

აჭარაში, ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტში, იქ სადაც მდინარეების - ჭოროხისადა მაჭახელას შესართავი ბუნების თვალწარმტაც სანახაობას ქმნის, საკმაოდმიუვალ და ბუნებრივად დაცულ სერზე, წინაფეოდალური ხანის ერთ-ერთიუმნიშვნელოვანესი ისტორიული ძეგლი -გვარას ციხე მდებარეობს.

გვარას ციხე ნიგალისა და მაჭახელას ხეობების გასაღები იყო. აქვე გადიოდაშავშეთისა და კლარჯეთისკენ მიმავალი გზებიც. ციხის მდებარეობა მისფუნქციასაც განსაზღვრავდა და მის ძირითად დანიშნულებას მდინარეების  - ჭოროხისა და მაჭახლის  ხეობებზე გამავალი გზების კონტროლი იყო.

გვარას ციხე XI საუკუნიდან XX ს-ის I ნახევრამდე მნიშვნელოვან როლსასრულებდა მდინარე ჭოროხის აუზის ერთიანი თავდაცვითი სისტემის ჯაჭვში.

არქეოლოგიური მონაცემებით ირკვევა,  რომ ამ ადგილას ციხე დაახლოებით VI - VII საუკუნეში უკვე არსებობდა. ხელსაყრელი ადგილმდებარეობის გამო, იგიმოგვიანებითაც გამოუყენებიათ და  XI-XIII საუკუნეებში სრულადგანუახლებიათ.  

გვარას ციხე ოვალური ფორმის საფორტიფიკაციო ნაგებობას წარმოადგენს, რომელიც მდინარეების შესართავიდან სამასიოდე მეტრის დაშორებით, კლდისბუნებრივ მასივზეა დაშენებული.  ციხის ჩრდილოეთ და აღმოსავლეთ მხარესმცირე ვაკეა, დანარჩენი მხრიდან კი მიუვალია.  

გალავნის სიმაღლე სამიდან ექვს მეტრამდეა, მთლიანი ფართობი  150 კვ. მეტრსშეადგენს. ორი სათავსო ნაგებობა და ჭა დღემდე კარგადაა შემონახული, იგიალყის დროს ციხეს წყლით ამარაგებდა. ციხეში შესასვლელი კარი დღემდე არარის ნაპოვნი. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ  ხის კიბეს იყენებდნენ, რაცსაქართველოში საკმაოდ  გავრცელებული შემთხვევა იყო.

ციხის ტერიტორიაზე ნაპოვნია კერამიკის ფრაგმენტები. მათი უმრავლესობაკრამიტისა და ქვევრების ნატეხებია, რომლებიც დაახლოებით XI საუკუნითთარიღდება.  გვარას ციხემ ჩვენამდე ნანგრევების სახით მოაღწია, ციხე და მისიშემოგარენი, რომელიც უალამაზეს ხეობაში მდებარეობს დღემდეაღაფრთოვანებს მნახველს და დადებით ემოციებს აღძრავს